Tại sao chăn nuôi bền vững lại quan trọng? Các vấn đề cần quan tâm để phát triển chăn nuôi bền vững

Ngành chăn nuôi thế giới tạo ra:

• 18% lượng khí nhà kính toàn cầuđến từ chăn nuôi, nhiều hơn cả giao thông vận tải.

• 73 triệu tấn chất thải rắn & 30 triệu m³ chất thải lỏngmỗi năm, trong đó 50% không được xử lý trước khi thải ra môi trường.

Chăn nuôi đóng góp 25,26% GDP nông nghiệp Việt Nam, nhưng cũng gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường:17,52 triệu tấn CO₂ phát thải từ chất thải chăn nuôi hàng năm.

Bài viết này sẽ phân tích các giải pháp chăn nuôi bền vững đã được chứng minh, giúp giảm thiểu ô nhiễm mà vẫn đảm bảo năng suất.

Những thách thức về môi trường của chăn nuôi hiện đại

Chăn nuôi hiện đại không chỉ tác động trong phạm vi trang trại mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến không khí, nguồn nước, đất đai và sức khỏe con người xung quanh. Những vấn đề này đòi hỏi sự quan tâm và giải pháp kịp thời.

Phát thải khí nhà kính ngày càng tăng từ chăn nuôi

Ngành chăn nuôi có tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu tương đương với toàn bộ ngành giao thông vận tải. Chăn nuôi đặc biệt gây chú ý vì tạo ra ba loại khí nhà kính chính:

• Metan (CH₄) chiếm 44% tổng phát thải từ chăn nuôi, mạnh hơn 30 lần so với CO₂. Chủ yếu sinh ra từ quá trình tiêu hóa của gia súc.

• Nitơ oxit (N₂O) đóng góp 29%, có tác động mạnh hơn 265 lần so với CO₂.

• Carbon dioxide (CO₂) chiếm 27% còn lại.

Riêng gia súc tạo ra hai phần ba lượng khí thải từ chăn nuôi, với 30% tổng lượng khí metan toàn cầu đến từ quá trình tiêu hóa của động vật nhai lại. Năm 2019, ngành chăn nuôi ở Mỹ phát thải 241 triệu tấn metan, vượt mức phát thải từ ngành dầu mỏ và khí đốt cộng lại.

Ô nhiễm nước từ chất thải động vật

Chăn nuôi làm ô nhiễm nguồn nước trên toàn thế giới. Mỗi năm, các dòng sông nhận khoảng 22 triệu tấn nitơ hòa tan và 1,8 triệu tấn phốt pho hòa tan từ chăn nuôi. Chất thải chăn nuôi cũng chứa mầm bệnh (E. coli), hormone, kháng sinh và kim loại nặng như kẽm, đồng, gây hại đến hệ sinh thái nước.

Khi chất thải hữu cơ từ chăn nuôi đi vào sông hồ, nó làm giảm lượng oxy hòa tan, gây chết cá và các sinh vật dưới nước. Hàm lượng dinh dưỡng dư thừa cũng dẫn đến tảo nở hoa, tạo ra độc tố khiến nguồn nước sinh hoạt trở nên nguy hiểm.

Suy thoái đất và phá rừng

Ngành chăn nuôi đang chiếm 30% diện tích đất toàn cầu, trong đó chăn nuôi gia súc chịu trách nhiệm cho 80% diện tích rừng Amazon bị phá hủy. Việc chặt phá rừng để lấy đất chăn thả đã giải phóng 340 triệu tấn CO₂ mỗi năm, tương đương 3,4% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu.

Ngoài ra, chăn thả quá mức làm suy thoái hệ sinh thái đồng cỏ, khiến đất bị xói mòn, giảm độ phì nhiêu và mất khả năng canh tác lâu dài.

Rủi ro sức khỏe đối với cộng đồng xung quanh

Người dân sống gần các khu chăn nuôi quy mô lớn phải đối mặt với các nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng như:

• Bệnh đường ruột do ô nhiễm nước.

• Vấn đề hô hấp do hít phải khí amoniac và bụi mịn.

• Nguy cơ lây nhiễm bệnh từ động vật sang người, điển hình như cúm lợn, cúm gia cầm.

Ngoài ra, nước bị nhiễm nitrat từ chất thải chăn nuôi có thể gây hội chứng “trẻ xanh” (methemoglobinemia) và thậm chí liên quan đến hàng nghìn ca ung thư mỗi năm.

Giải pháp quản lý chất thải hiệu quả

Chất thải chăn nuôi có thể trở thành một nguồn tài nguyên quý giá thay vì vẫn là một mối nguy hiểm cho môi trường. Đâu là cách để thực hiện cải tạo chăn nuôi thân thiện với môi trường.

Hệ thống khí sinh học: Chuyển đổi chất thải thành năng lượng

Công nghệ khí sinh học biến chất thải động vật thành năng lượng tái tạo thông qua quá trình tiêu hóa kỵ khí. Vi khuẩn phân hủy các chất thải hữu cơ trong môi trường yếm khí. Quá trình này thu giữ khí mêtan thay vì đi vào khí quyển (giảm phát thải khí nhà kính). 

• Một hệ thống biogas có thể giúp giảm lượng phát thải tương đương với 50 tấn than mỗi tháng.

• Xử lý 100 tấn chất thải hữu cơ mỗi ngày có thể cung cấp điện cho 800 – 1.400 hộ gia đình hàng năm.

Kỹ thuật ủ phân để sản xuất phân hữu cơ

Phân hữu cơ được quản lý tốt biến phân gia súc thành các chất cải tạo đất ổn định, giàu chất dinh dưỡng. Quá trình này hoạt động tốt nhất với tỷ lệ C/N (carbon trên nitơ) từ 25: 1 đến 30: 1 và độ ẩm từ 50-60%. Nhiệt độ đạt 55°C (131 ° F) trong ít nhất ba ngày giúp loại bỏ mầm bệnh, hạt cỏ dại và ruồi một cách hiệu quả.

 Quá trình này giảm khối lượng chất thải khoảng 30%, giúp vận chuyển và ứng dụng hiệu quả hơn.

>>>Xem thêm ứng dụng Carbon hữu cơ để ủ phân

Carbon hữu cơ trong xử lý môi trường

Carbon hữu cơ đóng vai trò quan trọng trong quá trình cải thiện môi trường nhờ khả năng thúc đẩy hoạt động của vi sinh vật và hỗ trợ chu trình phân hủy sinh học. Các hợp chất carbon hữu cơ như axit humic, lignin và cellulose giúp cải thiện chất lượng đất, nước và hệ vi sinh.

• Xử lý mùi hôi: Carbon hữu cơ giúp loại bỏ mùi hôi thối phát sinh từ hoạt động chăn nuôi, tạo môi trường sống trong lành và tăng đề kháng cho vật nuôi.

• Xua đuổi côn trùng: Sản phẩm có khả năng xua đuổi ruồi, muỗi và các côn trùng khác theo cơ chế tự nhiên, giảm thiểu nguy cơ lây lan mầm bệnh.

• Hỗ trợ vi sinh vật có lợi: Carbon hữu cơ thúc đẩy sự phát triển của vi sinh vật có lợi, ức chế vi sinh vật có hại, góp phần cải thiện sức khỏe vật nuôi và hiệu quả chăn nuôi.

>>> Xem thêm ứng dụng Carbon hữu cơ trong chăn nuôi

Xử lý sinh học sử dụng vi sinh vật

Công nghệ Vi sinh vật (EM) là sử dụng vi khuẩn có lợi, nấm và các vi sinh vật khác giúp tăng tốc độ phân hủy chất thải. 

Hệ thống tách và lọc cơ học

Hệ thống tách cơ học giúp chia phân thành phần rắn và lỏng, giúp việc quản lý chất thải dễ dàng hơn. Các hệ thống tách tiên tiến có thể thu hồi tới 84% chất hữu cơ, 56% nitơ và 91% phốt pho từ chất thải chăn nuôi.

• Máy ép trục vít là giải pháp tiết kiệm chi phí, phù hợp với quy mô trang trại vừa và nhỏ.

• Máy ly tâm có hiệu quả tách cao hơn, đặc biệt giúp loại bỏ phốt pho, nhưng chi phí vận hành có thể cao hơn gấp năm lần so với máy ép trục vít.

Việc áp dụng các hệ thống này giúp cải thiện đáng kể các phương án xử lý chất thải ở giai đoạn sau, đồng thời giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Thực hiện cho ăn khoa học

Tối ưu hóa dinh dưỡng động vật đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường trong quá trình chăn nuôi, nhưng nhiều người bỏ qua chiến lược này. Cách động vật xử lý thức ăn của chúng ảnh hưởng đến sản lượng chất thải, sử dụng tài nguyên và phát thải khí nhà kính.

Dinh dưỡng cân bằng để giảm lượng chất thải

Thức ăn chiếm 50 – 80% tổng chi phí sản xuất trong các mô hình chăn nuôi bò sữa hoặc bò thịt. Một khẩu phần dinh dưỡng cân bằng giúp giảm thiểu chi phí, đồng thời nâng cao hiệu suất chuyển hóa thức ăn của vật nuôi.

• Việc dư thừa chất dinh dưỡng dẫn đến tăng lượng phân thải ra môi trường.

• Hệ thống máng ăn và chuồng tầng được thiết kế tối ưu giúp giảm lượng thức ăn rơi vãi.

• Chọn thời điểm thu hoạch cỏ và thức ăn gia súc có tác động lớn đến chất lượng dinh dưỡng và giảm thiểu sự thất thoát dinh dưỡng trong khẩu phần ăn.

Các nguồn protein thay thế có tác động môi trường thấp hơn

Các lựa chọn thay thế protein mới là một cách tuyệt vời để giảm tác động đến môi trường của gia súc:

• Bột côn trùng từ ấu trùng ruồi lính đen, giun bột và dế cung cấp nguồn protein bền vững cho thức ăn gia cầm, cá và lợn.

• Bột tảo đóng vai trò như một sự thay thế giàu protein cho bột cá.

• Rong biển có thể giảm lượng khí mê-tan từ gia súc lên đến 98% khi được thêm vào thức ăn hàng ngày.

• Protein đậu đang nổi lên như một giải pháp thay thế khả thi cho đậu nành, có khả năng cải thiện sức khỏe đường ruột ở lợn con

• Protein đơn bào từ vi sinh vật cung cấp các thành phần thức ăn tái tạo để bù đắp cho sự thiếu hụt trong các bữa ăn có nguồn gốc thực vật

Áp dụng công nghệ trong cung cấp thức ăn

Hệ thống cho ăn chính xác giúp vật nuôi nhận đúng lượng dinh dưỡng cần thiết, tránh dư thừa và giảm phát thải khí nhà kính.

• Hệ thống cho ăn tự động giúp cung cấp khẩu phần chính xác theo từng giai đoạn phát triển của vật nuôi.

• Phần mềm theo dõi dinh dưỡng giám sát tình trạng sức khỏe và hiệu suất tăng trưởng của vật nuôi, từ đó tối ưu hóa khẩu phần ăn.

Công nghệ này giúp cải thiện hiệu suất chuyển hóa thức ăn, giảm lượng khí metan phát thải và hạn chế sự dư thừa nitơ và phốt pho trong chất thải chăn nuôi.

Lợi ích kinh tế của chăn nuôi bền vững

Chăn nuôi bền vững mang lại lợi ích kinh tế hấp dẫn ngoài việc bảo vệ môi trường. Những người nông dân, trang trại áp dụng các phương pháp thân thiện với môi trường còn mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt.

Giảm chi phí vận hành

Thức ăn chăn nuôi chiếm 50-80% tổng chi phí sản xuất trong hoạt động chăn nuôi. Hiệu quả chuyển đổi thức ăn tốt hơn giúp cắt giảm chi phí trong khi vẫn giữ mức sản lượng ổn định.

Tạo giá trị từ chất thải chăn nuôi

Thay vì trở thành nguồn ô nhiễm, chất thải chăn nuôi có thể tạo ra nguồn thu nhập mới:

• Phân động vật có thể được xử lý thành phân bón hữu cơ hoặc nguyên liệu sản xuất nhiên liệu sinh học.

• Hệ thống biogas giúp chuyển hóa chất thải thành năng lượng tái tạo, cung cấp điện và khí đốt cho trang trại.

• Công nghệ vi sinh có thể biến chất thải rắn thành nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi, giúp giảm chi phí mua thức ăn.

Tiếp cận thị trường phát triển với giá cao hơn

Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến thực phẩm bền vững và sẵn sàng trả giá cao hơn:

• Nghiên cứu cho thấy người mua sẵn sàng trả cao hơn 29,5% cho thực phẩm thân thiện với môi trường.

• 80% người tiêu dùng đồng ý chi nhiều hơn cho sản phẩm sản xuất bền vững.

• Thịt hữu cơ có giá cao hơn tới 31%, trong khi sữa hữu cơ cao hơn khoảng 29%.

Chính sách hỗ trợ từ chính phủ

Nhiều quốc gia đang đầu tư mạnh vào các chương trình khuyến khích chăn nuôi bền vững:

• Nước Anh đã chi 5 tỷ bảng Anh để hỗ trợ nông dân chuyển đổi sang canh tác bền vững.

• Các chương trình khuyến khích của EU, Mỹ, và Việt Nam giúp nông dân tiếp cận công nghệ hiện đại và giảm chi phí đầu tư ban đầu.

• Chính sách khuyến khích xử lý chất thải chăn nuôi ở Việt Nam như sau:

Kết luận tầm quan trọng chăn nuôi bền vững

Chăn nuôi bền vững không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn mang lại cơ hội kinh tế to lớn.

• Quản lý chất thải hiệu quả (biogas, ủ phân, tách chất rắn – lỏng) giúp giảm ô nhiễm và tạo ra nguồn thu nhập mới.

• Công Nghệ Organic Carbon nâng cao chất lượng vật nuôi, giảm ô nhiễm, tạo ra nguồn phân hữu cơ chất lượng cao.

• Công nghệ cho ăn chính xác và nguồn protein thay thế giúp tối ưu hóa dinh dưỡng, giảm phát thải khí nhà kính và tăng hiệu suất chăn nuôi.

• Người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm chăn nuôi bền vững, tạo ra cơ hội thị trường lớn.

• Chính sách hỗ trợ của chính phủ giúp nông dân, trang trại dễ dàng tiếp cận công nghệ mới.

Chăn nuôi bền vững không còn là một lựa chọn, mà là xu hướng tất yếu giúp nâng cao lợi nhuận và đảm bảo tương lai cho ngành nông nghiệp. Những người chăn nuôi tiên phong áp dụng các công nghệ và phương pháp xanh sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn trong những năm tới.